Gepubliceerd in Stadsblad de Echo van 11 januari 2017  

Bullebak kennen we als uitdrukking voor een lomperik of geweldenaar. Niet het type ideale schoonzoon dus. Het begrip dook al in de 17de eeuw op in volksverhalen. Er werd toen de naam van een watermonster mee aangeduid. Amsterdammers zijn dol op volksverhalen en zo werd beweerd dat zich in het gewelf van het sluisje onder het wegdek van de Marnixstraat ook zo’n waterspook oftewel bullebak ophield. De doorgang, pal naast het voormalige politiebureau Raampoort op Marnixstraat 148, verbindt het water van Lijnbaansgracht en Singelgracht. Volgens de overlevering zou het spook onoplettende voorbijgangers en bij voorkeur kinderen, die zich te dicht bij het water ophielden, de gracht intrekken. Een liedje van Chris Bernhart over de bullebak bevat de volgende regels: ‘Bullebak/’t is de bullebak/de bullebak uit de gracht/blijf uit de buurt van het water, want/hij komt, onverwacht.'
Zoals gebruikelijk bij fabels is er van het waterspook feitelijk nooit iets gezien of gehoord. De herinnering leeft wel voort in de naam Bullebaksluis van de brug en het aangrenzende, iets lager gelegen, pleintje. Daar is ook de ‘Nieuwe Naatje’ te zien. De bronzen plastiek is een eigentijdse versie van Naatje, het grotere exemplaar dat vroeger op de Dam heeft gestaan. Het is in 1975 gemaakt door beeldhouwster Hanna Mobach en was een cadeau van papierfabrikant Proost & Brandt ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van Amsterdam.
Aan de overkant ligt het Tweede Marnixplantsoen met de Raampoortbrug ertussenin. De meeste mensen komen hier alleen maar als oversteek naar de Jordaan of stadsdeel West. De populaire blauwe vioolspeler op de rand van het Tweede Marnixplantsoen, neemt tenminste nog zijn hoed af voor al die gehaaste voorbijgangers. Samen met presentator Waldy van Geenen mocht de chroniqueur van deze werelderfgoedstad voor het AT5-programma ‘De straten van Amsterdam’ op werkbezoek naar de Bullebaksluis. Er was dan wel geen watermonster te zien, maar in de uitzending werd uitgebreid aandacht besteed aan het legendarische verhaal. De opvolgster van Naatje op de Dam kwam ook ter sprake en daarna haastten we ons naar Westerkade 19, waar een vroegere medewerker van de stadszender woont met zijn dochter. Het programma werd vrijdag 13 januari uitgezonden, maar is op de website van AT5 voorlopig nog te zien.
Even verderop ter hoogte van de Marnixkade ligt overigens een dubbele basculebrug over de Brouwersgracht, die de naam Bullebak draagt. In naam leeft ons waterspook nog op meerdere plaatsen voort.

Bijschrift: De Bullebaksluis met zicht op de Bloemgracht, ook wel de Herengracht van de Jordaan genoemd.